Một số nguyên tắc chính trong sử dụng hóa trị liệu

* Sự hình thành và phát triển khối u từ tế bào đột biến:

TB đột biến=> tăng sản=> dị sản =>khối u ác tính phát triển tại chỗ=> xâm lấn (ăn qua thành mạch máu và xâm lấn vào hệ bạch huyết)=> di căn (theo dòng máu đi đến các cơ quan khác).

* Đặc tính phát triển của khối u:

– Đường cong tăng trưởng gồm 3 giai đoạn:
+ Pha lag: tế bào những mầm mống đầu tiên, TB chưa phân chia, chưa phát triển=> gần như không phát hiện được (100– 103).
+ Pha log: số TBUT phát triển theo cấp số nhân, số lượng 103 – 109 (109– giới hạn phát hiện được TBUT/ lâm sàng)=> ở giai đoạn này TBUT đáp ứng tốt với thuốc=>điều trị cho hiệu quả cao nhưng khó phát hiện.
+ Pha bình nguyên: tế bào ung thư phát triển chậm lại, tỷ lệ tăng trưởng thấp và dần về 0 (do thiếu O2, dinh dưỡng), dễ phát hiện/ LS nhưng TB ít đáp ứng với hóa trị liệu.

* Điều kiện quan trọng để một thuốc hóa trị liệu có tác dụng tốt nhất/ khối u:

– Khối u có tỷ lệ tăng trưởng cao, các TB lúc nào cũng đang trong giai đoạn phân chia.
VD “u nhau thai” – u hiếm gặp nhưng dễ điều trị vì TB phát triển nhanh=>đáp ứng tốt với thuốc=>gần như về sau người mẹ khỏi hoàn toàn. Ngược lại, “u phổi” – phát triển thầm lặng (kích thước u không thay đổi nhiều)=> khi phát hiện đã muộn, ít đáp ứng thuốc.
– Hóa trị liệu kém tác dụng nhất ở GĐ G0 trong CK phân bào (GĐ nghỉ)=>tác dụng HTL tốt nhất nếu đi sau phẫu thuật or xạ trị (vì sau PT or XT thì TBUT giảm=> kích thích TB đi từ pha nghỉ sang phân bào=>tăng t/d hóa trị liệu).
– Điều trị sớm (đặc biệt ở pha log)=> hiệu quả cao.

– Lưu ý: thuốc diệt TBUT theo kiểu tỷ lệ:

+ Các thuốc trị ung thư tác dụng theo DĐH bậc 1 (diệt tế bào ung thư theo hàm số logarid), nghĩa là ở một liều nhất định sẽ diệt một tỷ lệ nhất định của tế bào ung thư.
VD: một thuốc với một liều nhất định diệt được 3 log tế bào (3 log kill) thì với khối u có 1010 tế bào sẽ bị diệt còn 107 tế bào, còn với khối u có 106 tế bào sẽ bị diệt còn 103 tế bào.  cùng 1 liều, số lượng tế bào đang phân chia đông hơn bị diệt nhiều hơn.
Diệt TBUT theo tỷ lệ=> hệ quả (nguyên tắc)
+ Sử dụng thuốc phải ở liều tối đa dung nạp ( BN còn chịu đựng được ở mức liều đó)=>tăng tỷ lệ diệt (tăng log kill)
+ Dùng hóa chất tủy xương bị ức chế đến mức không thể ức chế hơn được nữa=> nghỉ theo đợt và thời gian nghỉ đủ dài (các đợt cách nhau 21-28 ngày) để các tế bào lành đặc biệt là tủy xương hồi phục.
+ Ngừng điều trị (VD có tất cả 5 đợt ĐT hóa chất mà đến đợt thứ 2 hay 3 dừng) dễ gây tái phát vì hiệu quả của hóa trị liệu phụ thuộc vào 2 yếu tố:
+ Khả năng diệt TB ung thư
+ Khả năng phục hồi của TB ung thư.