CÁC YẾU TỐ ĐÔNG MÁU

Trước đây người ta cho rằng có 12 protein trong huyết tương tham gia vào quá trình đông máu, và được Uỷ ban danh pháp quốc tế (1954) đặt tên cho các yếu tố đó bằng các chữ số Lamã.

Tuy nhiên về sau đã có sự thay đổi: một số yếu tố đã bị bỏ đi (như các yếu tố III, IV, VI) vì không tương ứng với một protein riêng biệt nào ; nhưng bên cạnh đó thì lại có một yếu tố khác được phát hiện thêm (như prekallikrein, HMWK) .

1.Nhóm các yếu tố cuả hệ thống hoạt hoá tiếp xúc Hệ thống hoạt hoá tiếp xúc bao gồm: yếu tố xn , HMWK và prekallikrein/ kallikrein.

– Các yếu tố này hình như không có vai trò gì trong quá trình cầm máu in-vitro: tuy nhiên chúng lại có vai trò rất quan trọng trong việc khởi đầu cho quá trình đòng máu theo con đường nội sinh.
– Ngoài ra cũng đã có những bằng chứng cho thấy chúng cũng có vai trò quan trọng trong việc hoạt hoá hệ thống tiêu fibrin.

2. Các yếu tố phụ thuộc vitamin K.

– Các yêu tố  n.vn.IX và X (còn gọi là nhóm PPSB) và hai chất ức chế sinh K là protein c và protein s thuộc về gia đình các protein phụ thuộc K.
– Chúng được tổng họp ở gần dưới dạng tiền chất và chi khi có mặt của vitamin K thì sự tòna họp ra chúna mới thực sự trọn vẹn.
– Cả 4 yếu tố PPSB đều là zymosen (tiền men) cùa các serin protease (men hoạt động). Chúna khòns có hoat tính enzym ơ trạng thái cơ bản, nhưng có thể bị biến đổi thành serin protease ban sự phân cắt có lựa chọn một hoặc hai dãy nối peptid.
– Xét nghiệm để đánh giá các yếu tố PPSB là thrombotest (thời gian Chvrenl.
– Do tổng hơp ở gan nên nồng độ của PPSB trong huyết tương phản ánh trung thành chức nàng cua các tẽ bào san (với điều kiện có đủ vitamin K).
– Trong trường họp bị thiêu vitamin K. san chi tổng hợp ra tiển chất của các yếu tố nói trên; Các tiền chất này có những đặc điểm sau:
+ Mang đặc tính kháng nguyên cùa chính các yếu tố đông máu tương ứng
+ Có hoạt tính sinh học đông máu rất thấp.
+ Thậm chí một số chúng còn có hoạt tính ức chế đông máu nữa.
+ Những chất này được gọi là: Các protein được tạo ra do thiếu vitamin K hoặc do chất đối kháng với vitamin K (proteins induced by vitamin K absence or antagonists =PIVKA)

3. Các yếu tố dễ hủy

– Yếu tố V và VIII là hai yếu tố dễ hủy nhất, cho nên trong máu lưu trữ và máu có xử lý bằng nhiệt thì hầu như không có yếu tố V và VIII.
– Cũng như HMWK, hai yếu tố V và VIII là các đồng yếu tố enzym chứ không phải là zymogen, chúng có cấu trúc tương đồng với các yếu tố IX và X, và là đồng yếu tố cúa hai yếu tố này; chúng lưu hành trong máu không chi dưới dạng một chuỗi mà dưới dạng những mảnh nhỏ hơn.

– Sau khi bị tiêu protein (do tác dụng của thrombin) thì các yếu tố Va và villa sẽ hoạt động như một đồng yếu tố, làm gia tốc thèm những tương tác của enzym- chất nền (ví dụ yếu tố v illa có thê làm tăng hoạt tính cúa yếu tố IXa lên gấp 10.000 lần).
– Riêng yếu tố VIII thì còn có đặc điếm là; Khi vừa được tổng hợp xong, chỉ sau 8-12 phút là yếu tố VIII gắn ngay với yếu tố von-Willebrand (vWF). V-WF có tác dụng ổn định yếu tô’ VIII và bảo vệ chúng khỏi bị phá huỷ trong bào tương tế bào tiết và trong huyết tương, nhờ đó mà làm ổn định hoạt tính đông máu cúa yếu tố này. Mặt khác, yếu tố V-WF cũng còn có tác dụng phân phối yếu tố VIII đến vị trí gắn của các tiểu cầu hoạt hoá tại nơi mà có thành mạch bị tổn thương.
– Khi một yếu tố VIII bị phân cắt và hoạt hoá bới thrombin thì nó cũng không còn gắn với yếu